Domates Yetiştiriciliği

Domates (Solanum lycopersicum), patlıcangiller (Solanaceae) familyasından olup, anavatanı Güney ve Orta Amerika olan bir bitki türüdür. Domatesin eş anlamlısı kızanak sözcüğüdür. Ucuz ve bol vitamin kaynağı olan domates besleyici ve lezzetli özelliğinden dolayı dünyanın birçok ülkesinde en çok üretilen sebzelerdendir. Turfanda olarak yetiştirilebilmesi nedeni ile her mevsimde tüketilebilmektedir. İçinde A, B1, B2, C, K vitaminleri, niacin, likopen, protein, yağ, karbonhidrat, potasyum, kalsiyum ve demir bulunur. Taze olarak yenildiği gibi salça, domates suyu, konserve, kurutularak, turşu, reçel ve ketçap şeklinde değerlendirilir.

Tohum Seçimi ve Ekim:

Yüksek kaliteli domates tohumları seçin. Farklı çeşitlerde domates tohumları bulunabilir, bu nedenle yetiştirmek istediğiniz türü belirleyin. Tohumları iç mekânlar da ekmek için uygun bir zamanı seçin (ilkbahar başı genellikle uygundur). İncecik toprakla kaplı bir tohum tepsisi veya torf potları kullanarak tohumları ekim yapın. Toprağı nemli tutun ve tohumların çimlenmesini bekleyin (genellikle 7-14 gün sürer).

Fide Dönemi:

Tohumlar çimlendikten sonra, fideler birkaç yaprak geliştirene kadar iç mekânlar da büyütün. Fidelere yeterli ışık sağlamak için bir pencere kenarı veya bitki lambası kullanın. Fidelere yavaş yavaş dış hava şartlarına alıştırmak için “sertleştirme” adımını uygulayın.

İklim İsteği: Fidelerin dikiminden sonra domates bitkisinin iyi bir gelişme gösterebilmesi için, uygun ışık koşullarında, gündüz 1726, gece 11-18^oC sıcaklıklara ihtiyaç vardır. Sera içi sıcaklık 10^oC altına, 35^oC’nin üzerine çıkarılmamalıdır. Domates düzenli bir şekilde sulanmalıdır. Serada hava nemi %70 civarında olmalı ve nemin fazla olduğu durumlarda havalandırma yapmalıdır. Az olduğu durumlarda ise bitki araları ıslatılmalı veya havalandırma açıklıklarına ıslak çuval asılmalıdır.

Toprak İsteği: Domates toprak isteği yönünden fazla seçici değildir. Bununla birlikte organik maddece zengin, su tutma kapasitesi yüksek tınlı topraklarda yetiştirildiğinde iyi sonuç alınmaktadır. Toprak pH’ sı 5.5-7.0 arasında olmalıdır.

Gübreleme: Toprak analizi sonucuna göre gübreleme yapılmalıdır. Yanmış ahır gübresi 2 veya 3 yılda bir 3-5 ton/da verilmelidir. Fosforlu gübreler damlalıklar tıkadığı için dikimden önce toprağa verilmelidir. İhtiyaç duyulan gübreler gübre tankına karıştırılarak, her sulama verilmelidir.

Yetiştirme Tekniği: Seralarda yetiştirilen hibrit domates tohumları oldukça pahalıdır. Bu nedenle fide yetiştirirken, çekirdek kaybını en aza indirmek, güçlü ve sağlıklı fide elde edebilmek için bazı kurallara uymak gerekmektedir.

Fideler, ya dezenfeksiyonu yapılmış, bitki besin maddelerince zenginleştirilmiş hazır torflarda ya da özel olarak hazırlanan harç toprağında yetiştirilmelidir.Harç toprağı orman toprağı, dere kumu ve yanmış çiftlik gübresi karıştırılarak hazırlanır. Hazır torfların steril olması, bitki besin elementlerini içermesi, fideyi 10-15 gün erken yetiştirmesi ve hazırlanmasının kolay olması açısından oldukça avantajları vardır. İlimizde serada domates yetiştiriciliği için 15 Şubat’ta viyollere ekim yapılır. Fideler 4-6 gerçek yaprağa ulaştığında (45-50 günlük) dikim büyüklüğüne gelmiştir. Dikimden bir gün önce fideler sulanır. Sulamada %1 oranında uygun gibi fungusitlerden birini içeren ilaçlı suyun kullanılması yararlı olur. Fideler topraklı olarak dikilmelidir. Fideler sulama şekli, toprak yapısı ve yetiştirme dönemine göre düze veya masuraya dikim yapılır. Fideler tek sıra veya çift sıra şeklinde dikilirler. Tek sıra dikim 40X100 cm, çift sıra dikim ise 50X50X100 cm olmalıdır. Dikimden sonra fazla bekletilmeden çapa yapılarak fidelerin kök boğazları gevşek toprakla doldurulur. Birinci çapadan 2-3 hafta sonra ikinci çapa yapılır. İkinci çapayla beraber fideler ipe alınmalıdır.

Askıya Alma :

• Bitkilerin dik büyüyebilmeleri,
• Işık gören yüzeylerini artırmak,
• Hava hareketini kolaylaştırmak,
• Erkenciliği sağlamak,verim ve kaliteyi artırmak,
• Hastalık ve zararlılarla mücadeleyi kolaylaştırmak amacıyla domates bitkisi askıya alınır.

Domatesleri askıya almak için bitki sıralarına paralel olarak ve bitkilerin 2 metre üzerinden askı telleri gerilir. Bu askı tellerine her bitki için ayrı ayrı olmak üzere ipler bağlanır ve aşağıya sarkıtılır. İpin alt ucu alttan itibaren 3. veya 4. yaprağın altından bol şekilde bağlanır. Bitkinin ipe sardırılması saat yelkovanı yönünde olmalıdır. Sardırmayıp iple veya plastik klipsle de tutturulabilir. Budama Koltuk alma, uç alma, yaprak alma şeklinde yapılır.

Koltuk Alma : Yaprak koltuklarından süren sürgünler 4-5 cm boydayken alınmalıdır.
Uç Alma : Ana gövdede uç alma çift ürün yetiştiriciliğinde uygulanır. Bitkilerin ucu son salkımdan sonra iki yaprak bırakılarak koparılır. Salkım sayısı 8-10 adet olmalı ve üretime son verme zamanından 2 ay önce yapılmalıdır.
Yaprak Budaması : Yaşlanmış, sararmış ve hastalık lekeleri taşıyan yapraklar budanmalıdır. Bitkiler 120 cm boya ulaştığında, salkımlara ben düştükçe alttan itibaren yapraklar budanır.

Hasat ve Keyfini Çıkarın: Serada domates yetiştiriciliğinde hasat, tohum ekiminden yaklaşık 4,5-5 ay sonra başlar. Sera şartlarında 15-20 kg/da verim alınmaktadır. Domates yeşilden kırmızıya kadar değişen farklı olum dönemlerinde hasat edilebilmesi nedeniyle hasat zamanı; pazara olan uzaklığa, yol durumuna ve tüketici isteklerine bağlı olarak belirlenir.

Domatesler, olgunlaştıkça renk değiştirirler. Genellikle tamamen kırmızı olduklarında hasat edilebilirler. Domatesleri nazikçe koparıp, sertleştirmeden veya bozulmadan kullanın. Taze domateslerin tadını çıkarın ve fazla olanları işleyip saklamak için uygun yöntemleri kullanın. Domates yetiştirmek, sabır ve özen gerektiren bir süreçtir. Ancak, lezzetli ve sağlıklı domateslerin tadını çıkarmak, bu emeğin karşılığını almak için güzel bir deneyimdir.