DOMATES TOHUMLARI
BİBER TOHUMLARI
HIYAR TOHUMLARI
PATLICAN TOHUMLARI
KABAK TOHUMLARI
KARPUZ TOHUMLARI
KAVUN TOHUMLARI
PAMUK TOHUMU
STANDART TOHUMLAR (O.P.)ToBRFV’ye dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi en uygulanabilir ve sürdürülebilir çözümdür
Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı, Antalya’daki Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde domates yetiştiricilerinden biri olan Dr. Yasin Topçu, “ToBRFV’ye dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi en uygulanabilir ve sürdürülebilir çözümdür” diyor. Topçu ve meslektaşları, dirençli ıslah çalışmalarının ön saflarında yer alıyor. Son zamanlarda başlatılan büyük ölçekli uluslararası bir çalışma kapsamında, Domates Kahverengi Buruşuk Meyve Virüsü (ToBRFV) ile mücadele etmek için yabani domates türlerinin zengin genetik çeşitliliğinden yararlanıyorlar.
Son derece bulaşıcı
ToBRFV’nin 2014-2015 yıllarında (Ürdün ve İsrail) ortaya çıkmasından bu yana, ToBRFV hızla kıtalara yayılmış ve ABD, Meksika, İtalya, Hollanda, Çin, Türkiye ve daha birçok ülke dahil olmak üzere başlıca domates üreten ülkelere sızmıştır. ToBRFV son derece bulaşıcıdır ve eller, aletler, bitki artıkları ve hatta yaban arıları gibi polinatörler aracılığıyla mekanik olarak bulaşabilir.
Yasin, “En yaygın kullanılan direnç geni olan ve bir zamanlar Tobamovirüs direncinde altın standart olarak kabul edilen Tm-22’yi alt etme yeteneği, onu hem yetiştiriciler hem de üreticiler için bir kabusa dönüştürüyor” diye açıklıyor. “Etkisi gözle görülür ve şiddetli: Bitkilerde mozaik desenler, yaprakların daralması ve kabarması ve en önemlisi meyvelerde kahverengi buruşuk (buruşuk) lekeler görülüyor ve bu da hasat sonrası büyük kayıplara ve taze pazarlarda reddedilmeye yol açıyor. ToBRFV sadece verimi düşürmekle kalmıyor, aynı zamanda pazar değerini de düşürüyor.”
Uygulanabilir ve sürdürülebilir
Ticari domates çeşitlerinin neredeyse tamamının hastalığa duyarlı olması ve viral hastalıkları yönetmek için sınırlı araçların bulunması nedeniyle Batı Akdeniz Araştırma Enstitüsü ekibi, dirençli çeşitler geliştirmenin artık en uygulanabilir ve sürdürülebilir çözüm olduğuna inanıyor.
Ekip, çeşitler dirençli olarak piyasaya sürülse de direnç seviyelerinin büyük farklılıklar gösterdiğini görüyor. Ekip, çalışmalarında Türkiye’de satılan ticari F1 Hibritlerini ToBRFV’ye dirençli olarak test etti. Ekip, “Şu anda piyasada bulunan birçok çeşidin henüz istenen seviyelerde tam dirençli olmadığı ve virüs kaynaklı sorunların gelecekte artarak daha da büyük sorunlara yol açacağı aşikar. Gelecekte olası sorunları ortadan kaldırmak için büyük ve küçük şirketlerin Ar-Ge çalışmalarında bu konuya daha fazla dikkat etmeleri büyük önem taşıyor. Geliştirilecek dirençli çeşitlerin sadece Türkiye’de değil, dünyada da çok büyük bir pazara sahip olacağı ve Türkiye’nin prestijini artıracağı unutulmamalıdır,” diyor.
Hassas ticari melezler, renk bozulması ve deformasyon gibi tipik ToBRFV semptomlarını göstermektedir.
Duyarlı ticari melezler, kahverengi buruşuk desenler de dahil olmak üzere tipik ToBRFV semptomları göstermektedir
Direnç
İşte direnç – ve Batı Akdeniz domates ıslah ekibi çabalarını bu noktaya yöneltti. Yasin, tobamovirüslere direnç hikâyesinin uzun zamandır yabani domatesleri de kapsadığını açıklıyor. “S. habrochaites, S. peruvianum ve S. pimpinellifolium gibi türler, tarihsel olarak Tm-1, Tm-2 ve Tm-22 gibi direnç genleri sağlamıştır. Ancak ToBRFV kuralları yeniden yazdı. Bir zamanlar güvenilir olan bu genler artık standart sıcaklık koşullarında bile yetersiz kalıyor.”
Yine de, son araştırmalar umudun kaybolmadığını gösteriyor. Son zamanlarda yürütülen büyük ölçekli uluslararası bir çabanın parçası olarak, Domates Kahverengi Buruşuk Meyve Virüsü (ToBRFV) ile mücadele etmek için yabani domates türlerinin zengin genetik çeşitliliğinden yararlanıyorlar. Yasin, bu tarama çalışmalarının, başta UC Davis’teki Domates Genetiği Kaynak Merkezi (TGRC), Cenevre, New York’taki USDA Bitki Genetiği Kaynak Birimi ve BATEM domates gen bankası olmak üzere büyük gen bankalarından elde edilen binlerce örneğin değerlendirilmesine odaklandığını açıklıyor. “Amaç, ıslah programlarında kullanılabilecek ToBRFV’ye karşı yeni direnç ve tolerans kaynakları belirlemek. Yabani germ plazması, S. habrochaites, S. peruvianum, S. chilense, S. ochranthum ve S. pimpinellifolium gibi türleri içeriyor. Şimdiye kadar bu türlerden 1000’den fazla örneği taradık.”
Solanum pimpinellifolium bitkisinin meyveleri direnç kaynağı olarak kullanılmaktadır
ToBRFV’den etkilenen meyvelerde renk değişikliği ve deformasyon gibi belirgin belirtiler görülüyor.
Direnç kaynağı olarak taranan çeşitlerin meyveleri.
BATEM domates ıslah ekibi, fenotipik taramaları moleküler araçlarla birleştirerek genetik lokusları keşfetmeyi ve belirteç destekli seleksiyon için DNA belirteçleri geliştirmeyi hedefliyor. “Bu araçlar, ToBRFV’ye dirençli domates çeşitlerinin ıslahını hızlandırmak ve uzun vadeli ürün koruması sağlamak için olmazsa olmazdır. Yabani türlerden yeni dirençleri tespit etmek ve kullanmak, ToBRFV gibi gelişen viral tehditlerin önüne geçmenin anahtarıdır.”
Yayın tarihi:
Cuma 16 Mayıs 2025Kaynak : HortiDaily.com
